Атопиялық дерматит – аллергиялық тері ауруларының ең көп таралған түрлерінің бірі (дәрігерлер оны аллергодерматоздар тобына жатқызады). Бұл аурудың дамуына иммундық жүйенің бұзылуы әсер етеді, соның салдарынан организм әртүрлі аллергендерге төзу қабілетін жоғалтады. Соңында терінің қабынуы, қышуы, қызаруы және құрғауы сияқты жағымсыз белгілер пайда болады.
Ауруды ойдағыдай бақылаудың және өршу жиілігін төмендетудің негізгі аспектілерінің бірі – тері күтімі жөніндегі белгілі бір ережелерді сақтау, сондай-ақ құрамында аллергендер болуы мүмкін азық-түлік өнімдерін қоспағанда, емдік диетаны дұрыс ойластыру.
Атопиялық дерматитпен ауыратын пациенттің рационында болуға тиісті тағамдар мен алынып тасталуға тиісті тағамдарды талдап көрейік:
| Ұсынылатын өнімдер | Рационнан алып тасталатын өнімдер |
| — Сиыр еті, қоян және балапан еті, бауыр, жүрек — Көже түрлері: жармақтар, көкөніс, екінші қайнатылған сиыр еті сорпасы қосылған, вегетариандық — Суға піскен картоп. — Ботқа түрлері: қарақұмық, сұлы, күріш. — Сары май, зәйтүн майы, күнбағыс майы. — Сүзбе, ашытылған сүт өнімдері — Отқа піскен алма, қарбыз. — Жаңа піскен қияр, ақжелкен, аскөк. — Минералды ас суы — Алма, қара өрік, қарақат, шие, кепкен жемістерден жасалған компоттар. — Ашытқысыз піскен ақ нан — Қант — Шай | — Жұмыртқа — Жаңғақтар — Саңырауқұлақ — Қаймағы алынбаған сүт — Скумбрия тұқымдас балықтар: скумбрия, тунец, король скумбриясы және т.б.), албырт тұқымдас — Цитрус жемістері (апельсин, мандарин, лимон, грейпфрут және т.б.) — Қызғылт-сары және қызыл түсті көкөністер мен жемістер (банан, құлпынай, бүлдірген, қауын, ананас, қызанақ, баялды, ақжелкек, шалқан, шалғам) — Қымыздық, шпинат, рауғаш және қымыздық қышқылына бай басқа да тағамдар — Алкоголь ішімдіктері — Бал, шоколад және шоколад өнімдері — Майқоспа қамыр — Ысталған өнімдер, шұжықтар, шишұжықтар — Кофе — Газдалған сусындар |
Атопиялық дерматит және/немесе тағамдық аллергиясы бар пациенттерде емдік тамақтанудың жалпы қағидаттары:
Кулинариялық өңдеу де маңызды!
Кейбір тағамдарды алыс тастай отырып, оларды дайындау тәсіліне назар аудару керек. Қуырылған, майлы және дәмдеуіштер қосылған тағамдардан бас тартқан жөн, өйткені олар теріні тітіркендіруі және қабыну процестерін күшейтуі мүмкін. Пісіру, отқа қою немесе бұқтыру сияқты зиянсыз пісіру тәсілдерін ұстанған жөн.
Қайнаған тағамдарды тұтынып, ет, тауық етін, балық пісіргенде сорпасын үш рет төгіп, тұзсыз пісіру қажет. Жұмыртқа кемінде 15 минут бойы ыстық ауамен өңделеді. Көкөністер қыздырылмайды.
Тағамдардың температурасы: салқан тағамдар үшін 15°С-тан төмен емес, ыстық тағамдар үшін -62 °С-тан жоғары емес.
Диетаны кеңейт
Диеталық шектеулердің ұзақтығы туралы мәселе түпкілікті шешілмеген. Қатаң диетаны ұстанған кезде жұмыртқа, сүт, бидай және сояға пайда болатын аллергия жоғалуы мүмкін. Жержаңғақ, балық, орман жаңғағы, шаянтәрізділер сияқты тағамдар әдетте өмір бойғы аллергияға алып келеді.
Егер реакциялар онша ауыр болмаса және өнім тамақтану рационындағы негізгі өнімдердің бірі болса, онда біржылдық шектеуден кейін байқап көру сынағын жүргізуге болады.
Гипоаллергендік негізгі диетаны кеңейту үшін тек тыйым салынбаған тағамдар мен өнімдер қарастырылуы тиіс. Жаңа өнімдерге де, олардың санына да қатысты біртіндеп қосу қағидатын сақтаған жөн. Жаңа өнімді тұтыну ең аз мөлшерден басталып, күн сайын біртіндеп, соңында толық көлеміне жеткізіледі. Сонымен бір уақытта әртүрлі бірнеше өнімдерді сынап көруге болмайды.
Тамақтану күнделігі
Қандай тағамдар теріңізге реакция тудыратынын анықтау үшін тамақтану күнделігін жүргізіп көріңіз. Симптомдарды қандай өнімдер күшейтетініне назар аударыңыз. Атопиялық дерматитпен ауыратын кейбір адамдар кейбір тағамдардан терінің қышуы мен қабынуы күшейетінін байқайды. Бұл ащы, дәмдеуіштер қосылған, тәтті немесе қышқыл тағамдар болуы мүмкін.
Диетаны құрудың айналмалы қағидаты қолданылады: аллергендері бар деп саналатын әр өнімді 5-7 күнде 1 рет тұтынып көру қажет. Көптеген жағдайларда бұл дененің сенсибилизациясына жол бермейді. Өнімдердің әртүрлі топтарға жататындығын ескеру керек, өйткені бір топтағы өнімдер арасында жалпы антигендер жиі кездеседі. Мысалы, алма мен алмұрт бір тұқымдастарға жатады, сондықтан олардың әрқайсысын мәзірге аптасына 1 рет қосуға болады (егер науқас осы аптада алма жесе, келесі аптада алмұрт жеуі мүмкін).
Су
Суды жеткілікті мөлшерде ішіңіз. Атопиялық дерматит кезінде терінің ылғалдануы үлкен маңызға ие. Теріңізді ылғалдандыру деңгейіне қол жеткізу үшін кемінде 8 стақан су ішуге тырысыңыз.
Тағамдық аллергендер талдауы
Көбінесе дәрігерлер сіздің ағзаңыздың қандай тағамдарға төзе алмайтынын анықтау және оларды рационнан шығару үшін диагностикадан өтуді және тағамдық аллергендерге тест тапсыруды ұсынады.
Егер сүт ақуызына аллергияңыз бар болса
Сиыр сүтінің ақуызына тағамдық аллергия болған жағдайда рационнан сиыр сүтін және оның құрамындағы барлық өнімдерді алып тастау керек:
Немен алмастыруға болады?
— Соя сүті және басқа соя сүтінің баламалары. Төзімділік бар болса — ешкі сүті және содан жасалған өнімдер.
Егер жұмыртқаның ақуызына аллергия бар екені анықталса
Жұмыртқаның ақуызына тағамдық аллергия болған жағдайда рационнан жұмыртқалар мен олардың құрамындағы өнімдер немесе жұмыртқа ұнтағы, жұмыртқа альбумині алынып тасталады. Тауық эмбриондарының дақылдарында ұсталған вакциналардың кейбір түрлері (қызылша мен мысқылға қарсы) жұмыртқа ақуызына төзе алмайтын адамдарда аллергиялық реакциялардың дамуына әкелуі мүмкін екенін есте ұстаған жөн.
Егер бидайға аллергия бар болса
Егер науқаста бидайға аллергия анықталса, онда рационнан бидай мен оның құрамындағы өнімдерді алып тастау керек
Рационды кеңейту үшін басқа өнімдерден алынған ұнды пайдаланады. Рецептураға басқа тағамдарды енгізу үшін (1 стакан бидай ұнына есептегенде):
Егер бидай ұнының орнына ұнның бір түрін емес, бірнеше түрін қолдансаңыз, тағамдар дәмді болады, мысалы:
Ұнталған күріш пен жүгері үлпектері ұнға аунату үшін қолданылады.
Егер сояға аллергия анықталса
Соя аллергиясы болса, науқастардың тамақтануындағы қиындықтар көбінесе дайын өнімдер мен жартылай фабрикаттардың құрамында соя ақуызы болуымен байланысты. Өкінішке қарай, азық-түлік өндірушілері қаптамада соя ақуызының құрамы туралы ақпаратты әрдайым көрсете бермейді, оның орнына әдетте «өсімдік ақуызы» деп жазады. Соя аллергендерінің көзі лецитин, соя ұны және өсімдік майы болуы мүмкін. Егер тағамдық аллергияның себебі анықталмаса, арнайы таңдалмаған гипоаллергенді диетаны ұстануға болады.
Бұл ұсынымдар дұрыс тамақтануға және атопиялық дерматиттің өршу қаупін азайтуға көмектеседі. Дегенмен өз рационыңызға айтарлықтай өзгерістер енгізбес бұрын әрқашан дәрігермен немесе диетологпен кеңесу ұсынылады. Олар сіздің қажеттіліктеріңізге және ағзаңыздың ерекшеліктеріне байланысты жеке ұсынымдар бере алады.
